Het jo-jo-effect voor je hersenen

jojo
Niet gaan lijnen in de examenperiode! Ik schreeuw dat het liefst heel hard van de daken. Het mooie weer breekt aan en de zomergarderobe komt te voorschijn. Dat is vaak het moment waarop je besluit dat er een paar kilootjes af moeten. Maar voor de leerprestaties is dat funest.

Kreten uit de media

Er is in deze maand bijzonder veel aandacht voor de slanke lijn in nieuwsbrieven en tijdschriften. Zeker meiden in het voortgezet onderwijs, in het hbo en wo zijn gevoelig voor dit soort informatie. Ze willen er immers aantrekkelijk uitzien! ‘Dagje bewust’; ‘tot 3x meer gewichtsverlies’; ’afvallen zonder jo-jo-effect’; ‘nu op dieet, straks in je bikini’; ‘snel en gezond gewicht kwijtraken’, ‘samen lijnen, ja gezellig’; ‘niet aankomen na het afvallen’. Het zijn een paar kreten die ik de afgelopen week langs heb zien komen. Reken daarbij de groepsdruk van medestudenten of vriendinnengroep en je hebt een stel meiden aan het lijnen.

Lijnen

Wat is lijnen? Het wordt vaak omschreven als: ‘eten zonder vet’ of ‘maaltijden overslaan’. Dat is geen goede aanpak, want daarmee krijg je onvoldoende voedingsstoffen binnen om te kunnen leren. Zeker als er snel crashdieet wordt gevolgd om snel resultaat te boeken. Het geeft ook vaak een jo-jo-effect: de eerste kilo’s heb je er snel af, maar ze komen er nog sneller weer bij als je het dieet aan de kant schuift (en dat gebeurt want een crashdieet is niet lang vol te houden). Je krijgt niet figuur dat je voor ogen had, maar het effect op de leerprestaties is overduidelijk. Dat kan ook niet anders: hersenen hebben voeding nodig om hun werk te kunnen doen. Leren is topsport en dat vereist veel energie.

Je moet wel degelijk eten als je wilt afvallen, maar wat je eet maakt het verschil!
Een eiwitrijk ontbijt zorgt ervoor dat je de ochtend zonder hongergevoel doorkomt. Dan kun je de tussendoortjes weglaten. Dat zijn vaak de suikerbommen en dus de dikmakers.
Een gezonde lunch met weer wat eiwit en groente (een maaltijdsalade bijvoorbeeld), helpt je de middag door.
’s Avonds een vers bereide maaltijd met weinig koolhydraten, dus een maaltijd met wat vlees of nog liever vis en veel groente. Kant-en-klaar-maaltijden of junkfood komen niet in aanmerking. Drink veel water tussendoor of kruidenthee. Geen frisdrank (dat scheelt bergen suiker) en zeker geen energiedrankjes.

Die drie maaltijden zijn voldoende om de hele dag energie te houden. Wil je toch een tussendoortje, neem dan (gedroogd) fruit of een handje noten. Meer heb je echt niet nodig. Dit is ook geen dieet maar een voedingspatroon. Het levert goede voeding voor je hersenen: het bevordert de concentratie en het geheugen en je kunt er dus prima mee presteren. Het is een goede basis om op gewicht te blijven of om op een gezonde manier wat af te vallen. Daarmee gaan afvallen en leren prima samen. Kan het mooier in de periode van eindexamens, proefwerken, tentamens en bindende studieadviezen?

Verbreiningsvoeding

Om te kunnen leren heb je verbreiningsvoeding nodig, voeding die de brandstof en de bouwstoffen levert voor je hersenen. Welke voedingsstoffen zijn dat?
Om af te vallen moet je niet vetvrij gaan eten. Dat is onzin: je hebt 20 tot 50 gram goede vetten per dag nodig! Juist die goede vetten zorgen ook voor je leervermogen!
De truc is dat je de suikers achterwege laat. Die krijg je veel te veel binnen met grote nadelige gevolgen. Suikers veroorzaken zowel bij je gewicht als bij je leerprestaties een jo-jo-effect.

Suikers

Suikers beïnvloeden je gewicht: de lever slaat de overtollige suikers op als vet. En het is al heel snel veel te veel, want in heel veel voeding (of beter gezegd: vulling) zitten verborgen suikers. De consumentenbond heeft een lijst van alternatieve benamingen voor suiker gepubliceerd. Let bijvoorbeeld eens op het etiket van frisdrank, vruchtensap, ketchup, zoutjes, drop, pepermunt, vleeswaren, blikgroente en kant-en-klaar-maaltijden.
Suikers beïnvloeden ook je leervermogen: als je suiker binnenkrijgt, voel je je even heel goed. De suiker in je bloed zorgt ervoor dat je bloedsuikerspiegel stijgt en dat geeft energie die snel in je hersencellen terecht komt. Die energie is heel snel op en je bloedsuikerspiegel daalt daarna snel tot onder het basisniveau. Een jo-jo-effect voor je hersenen dus, met een enorme dip in de aandacht, de concentratie, de alertheid, het geheugen. Op zo’n moment kun je op zijn best nog wel luisteren, maar houd je je aandacht er niet echt bij en neem je niets meer op. Het kan nog verder doorwerken, want door dat tekort aan energie, kun je minder hebben. Het lontje wordt korter, er ontstaan huilbuien, je wordt slaperig en je stemming verslechtert. Dan wil je een nieuwe energiestoot of je zoekt ’troosteten’ en dat bevat bijna altijd weer veel te veel suiker. Daarmee kom je in neerwaartse spiraal terecht waarbij je steeds meer suiker nodig hebt. Je lichaam kan al die suikers niet zo snel verwerken en je lever zet het om in buikvet. Op den duur heb je daarmee een verhoogd risico op diabetes, hart- en vaatziekten en kanker.

Ga uit van een volwaardig voedingspatroon. Daarvan krijg je energie die zich vertaalt in een gezond uiterlijk, een gave huid en glanzend haar en in een goede concentratie en goede schoolprestaties. Je bereikt het optimale effect voor zowel je leervermogen als voor je gewicht en je uiterlijk. Dat patroon is gemakkelijker te integreren als ook de school daar een bijdrage aan levert in de vorm van een echt gezonde schoolkantine. Wil je nog wat extra doen? Beweging tussen het leren door, ondersteunt zowel je geheugen als je gewicht.

Foto: ‘Jojo’, © Jarno Verhoef