Controleer op teken na buitenactiviteit

Wil je de natuur echt tot leven brengen, ga dan met je klas naar buiten en laat je leerlingen zelf onderzoek doen in het weiland, de sloot of het bos. Daar kan geen enkele biologieles in de klas tegen op. Je leerlingen blijven bij zo’n buitenactiviteit niet altijd op de paden, maar struinen graag door hoog gras en wurmen zich tussen struikgewas door. Daardoor ontdekken ze vaak meer en het maakt alles veel avontuurlijker, maar het geeft ook een grotere kans op teken.

We staan aan het begin van het tekenseizoen en om daar extra aandacht voor te vragen is de week van 17 t/m 21 april 2023 uitgeroepen tot de week van de teek. Het blijft een vervelend klein beestje, dat met zijn beet de ziekte van Lyme kan overbrengen. Bij warm weer en een hoge vochtigheidsgraad worden de teken actief. Maar ze zijn er het hele jaar door. Zodra de temperatuur boven de 7 ⁰ C komt, kunnen ze actief worden. De meeste mensen worden gebeten in de periode van maart tot en met oktober.

Teken en tekenbeten

Teken zijn hele kleine beestjes, 1 – 3 millimeter groot, die in Nederland voorkomen in bos, park, hei, duinen en ook steeds meer in de (moes)tuinen. Ze lijken op hele kleine spinnetjes en zitten in hoog gras of tussen dode bladeren. Ze hechten zich vast op de huid, ‘bijten’ daar doorheen en zuigen wat bloed op. Tekenbeten nemen de laatste jaren sterk toe. De beten zijn niet altijd onschuldig: teken kunnen met hun beet de ziekte van Lyme overbrengen. Maasticht UMC+ schrijft er in het magazine Gezond Leven een uitgebreid artikel over. Hoe sneller een teek verwijderd wordt, des te minder is de kans dat er ziektekiemen worden overgebracht. Gebruik bij het verwijderen een speciale tekentang. Op een wat ouder, maar nog steeds informatief filmpje op YouTube kun je zien hoe je dat doet. Als de teek verwijderd is, kun je de plek met alcohol of Tea tree olie ontsmetten.

Ziekte van Lyme

Een steeds groter deel van de teken draagt de Lyme-bacterie bij zich en daarmee besmet hij degene waarvan hij bloed opzuigt. Dat geeft in eerste instantie een rode plek of kring die weer verdwijnt, maar het kan ernstige gevolgen hebben. Er kunnen gewrichtsklachten ontstaan, klachten van het zenuwstelsel, hartritmestoornissen en huidaandoeningen. Daarom is het van belang om een tekenbeet altijd te melden bij de huisarts. Als je er op tijd bij bent, is de ziekte met antibiotica meestal goed te behandelen. Meld je de tekenbeet bij de Tekenradar, dan draag je bij aan het onderzoek naar tekenbeten en de ziekte van Lyme.

RIVM

Het RIVM geeft aan dat de kennis over teken en Lyme in het basisonderwijs wel toegenomen is, maar dat de screening beter kan.
Teken en tekenbeten worden door het RIVM al jaren goed gemonitord en er wordt veel werk gemaakt van voorlichting over tekenbeten en de mogelijke gevolgen daarvan. Op de website van het RIVM vind je dan ook heel veel informatie. Er is ook een teken-app ontwikkeld.
Het RIVM heeft veel voorlichtingsmateriaal over tekenbeten en Lyme. Er zijn informatiefilms, maar ook folders en posters voor verschillende doelgroepen te downloaden waarmee je ouders en leerlingen kunt informeren. Ook op andere websites is informatie te vinden. Op NPO Kennis kun je vinden hoe teken de ziekte van lyme kunnen overbrengen en Biowetenschappen + Maatschappij heeft een compleet dossier over alle aspecten van de ziekte van lyme aangelegd. Je kunt er zelfs een hele paperback downloaden.

Vormen teken een reden om binnen te blijven? Nee, absoluut niet! Daarmee zou je je leerlingen een geweldige praktijkles ontnemen. Teken kun je overal tegenkomen. Als je goed controleert, is er niets aan de hand. Door teken snel en goed te verwijderen, voorkom je problemen. Laat je leerlingen kleding dragen die armen en benen bedekt bij een buitenactiviteit en leg uit waarom dat van belang is. Controleer na afloop kleding en huid op teken of geef een briefje mee waarin je de ouders vraagt om dat diezelfde dag nog te doen. Het is van belang om teken zo snel mogelijk te verwijderen. Controleer ook op teken in een kampweek, na een schoolreisje in een natuurgebied of een spelletjes- of sportdag.

Lesmateriaal bij NIBI

Heb je behoefte aan ideeën voor praktijklessen biologie? Kijk eens op de website van Het Nederlands Instituut voor Biologie (NIBI). Daar vind je lesmateriaal binnen een doorlopende leerlijn biologie, afgestemd op de kerndoelen. Je kunt je aanmelden voor de nieuwsbrief en je vind er informatie over Biologie Plus scholen. Dat zijn scholen die biologie als basis nemen en hun leerlingen kennis, attitude en vaardigheden bijbrengen over voeding, gezondheid en duurzaamheid.

Foto: “Lyme-kleurplaat” van het RIVM