Komkommertijd

Spreekwoorden zeggen veel met weinig woorden en gebruiken vaak de natuur om ons iets duidelijk te maken. Ze drukken de wijsheid en de ervaring uit van mensen en vroeger werd die wijsheid nu eenmaal vaak opgedaan in de natuur. Spreekwoorden vertellen dus waar de mensen vroeger in geloofden en wat ze leerden van de natuur, hoewel de natuur vaak sterker is dan de leer.

Planten hebben altijd een belangrijke rol in ons leven gespeeld. Een mooie uitspraak van Cherokee-genezer Keetoowah: ‘Als er geen planten zijn, zouden wij niet leven. Wij ademen in wat zij uitademen.’ Planten en kruiden hebben (daardoor???) in onze taal ook hun sporen nagelaten.

Kruiden kunnen net als mensen bitter, scherp en wrang zijn. Daar is soms geen kruid tegen gewassen. Zeker niet tegen “vuil” of “kwaad” kruid, onkruid dus. Maar … bitter in de mond, maakt het hart gezond, dus is er geen vuiltje aan de lucht. Er wordt ook steeds weer naar nieuwe ‘kruiden’ gezocht: de arme kunst zocht weer naar ’t kruid, dat nergens groeit op aard. Zorg alleen dat je niet in de bonen bent als je gaat zoeken, want boontje komt om zijn loontje, toch?
Je gebruikt kruiden om iets te ‘kleuren’. Geuren, smaken, verhalen en meningen kunnen kruidig zijn. Veel mensen lezen maar al te graag gekruide roddels. Ook in tijdschriften en kranten wordt ongezouten gezegd waar het op staat. Kortom: er wordt meer dan ooit gekruid, hoewel de soep nooit zo heet wordt gegeten als zij wordt opgediend. Neem daarom sommige uitspraken met een korreltje zout of laat ze over je kant gaan. En laat je geen knollen voor citroenen verkopen.
Er is altijd onkruid onder de tarwe, want onkruid vergaat niet en één rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand. Niet alleen de uitspraken van mensen, maar ook de mensen zelf worden vergeleken met rot fruit of onkruid. Is het omdat die mensen ons leven kruiden of omdat ze ongewenst zijn? Er wordt gezegd dat degene die zijn eigen tuintje wiedt, het onkruid van een ander niet ziet. Word dus zelf geen kruidje-roer-me-niet!

Er komen meerdere kruiden voor in spreekwoorden maar omdat peper vroeger tegen goud gewogen werd, zijn er veel spreekwoorden van afgeleid die we nog steeds kennen en gebruiken. Als iets duur is, wordt gezegd dat iets ruikt naar peper, of dat het peperduur is. Eten is soms te sterk gepeperd en soms wordt iets zo sterk gepeperd dat er wordt gezegd dat er gepeperde uien worden getapt. Je kunt het hem of haar dan natuurlijk inpeperen of je stuurt een gepeperde rekening.

Ik laat me niet naar het peperland zenden, maar ga nog wel een paar weken de bloemetjes buiten zetten. Daar is geen kruid tegen gewassen! Ik hoop dat er in die tijd wel af en toe een schip met zure appels langs komt, anders wordt het bijna water naar zee dragen om de vruchten van mijn werk in de tuin te kunnen plukken. Maar ook tussen de mooie bloemen groeien brandnetels en geluk is de kunst een boeket te maken van de bloemen waar je bij kunt.

Bronnen: Huizinga: Spreekwoorden en gezegden, Stoett: Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden, Scholenplein: pabolessen, Marcel Vervloet: Van kruiden en bomen.