Meimaand-weetjes, ken je ze nog?

De meimaand (bloeimaand of Mariamaand) heeft in veel tradities te maken met vruchtbaarheid, liefde en groei. Niet voor niets luidt het spreekwoord: ‘In mei leggen alle vogels een ei’, met het ei als symbool van nieuw leven.

Historisch gezien

Bij de Kelten was 1 mei het begin van de zomer, dat werd gevierd met het Beltanefeest, waarin de God Belenos, god van de zon, lucht en genezing, werd geëerd.
De meimaand is door de Romeinen vernoemd naar de Griekse moedergodin Maia, die werd vereerd om ervoor te zorgen dat zij de natuur weer zou laten groeien.Het Griekse woord ‘maia’ betekent ‘moeder’.
De Katholieke kerk heeft vanaf de Middeleeuwen de maand mei gewijd aan Maria, Moeder van God.

Je vindt nog steeds onderdelen van die oude tradities en vereringen terug, denk aan de paasvuren en het opzetten van de meiboom. Er zijn ook veel spreuken, versjes en gezegden waarin mei een rol speelt. Bijv. in de tekst van een kinderliedje: ‘Meiregen maak dat ik groter word’ en in weerspreuken: ‘Een natte mei, geeft boter in de wei’ of ‘Gaan de eikels in mei goed bloeien, zal ook het andere volop gaan groeien’.
Meer weerspreuken vind je bij Weerstation Losser.

Meikever

De meikever is een insect dat voorkomt in heel Europa. Je ziet hem het meest in mei, vandaar zijn naam. Het duurt drie tot vier jaar voor er vanuit een eitje een volwassen kever komt. De kever zelf leeft maar enkele weken. Ook over de meikever zijn verschillende spreekwoorden, liedjes en versjes gemaakt: ‘Ne meikever in april, is ne zot die niet weet wat hij wil’.

Meiboom

De meiboom is een berk of paal als symbool voor vruchtbaarheid, verjonging en wedergeboorte. Bovenin zit een met groen versierd zonnerad met linten eraan, waarmee de meidans rond de boom uitgevoerd wordt. Daarmee wordt de terugkeer van de lente en de vruchtbaarheid gevierd.

Meikruiden

Alle ‘meikruiden’ zijn later dan vorig jaar. De meiboom wappert weliswaar, maar de planten hebben het tot de laatste paar warme dagen, rustig aan gedaan. Nu de temperatuur sterk oploopt, volgt er een explosie van groen, bloesem en bloemen: meikruiden.

Meiklokjes (beter bekend als Lelietjes van dalen: Convallaria Majalis) geuren heerlijk. Sommige mensen hebben een vreselijke hekel aan deze plant omdat hij behoorlijk kan woekeren. Anderen zijn helemaal weg van de geur en willen de plant daarom graag in de tuin. Je moet wel goed opletten want achter het lieflijke uiterlijk gaat een giftige plant schuil. Alle delen van de plant zijn giftig, ook het water waar ze in staan als snijbloem! Er wordt gezegd dat lelietjes van dalen geluk brengen in de liefde. In Italië is het nog gebruikelijk dat een man zijn geliefde op 1 mei een boeketje van deze bloemen geeft.

Meizoentjes of madeliefjes zie je overal in het gras en in bermen weer verschijnen. Je kunt zowel de bloemetjes als het blad eten; ze bevatten veel goede stoffen. Wel opletten waar je ze plukt! Het blad is onder andere te gebruiken om bloed te stelpen (je kneust het blad en legt het op de wond). De Romeinse soldaten wisten dat al en gebruikten de plant (of duizendblad) daarvoor. Je kunt een schaafwond, kneuzing of blauwe plek ook met een aftreksel (= een sterke thee) van deze planten behandelen. Madeliefjesbloemen die nog in de knop zitten of slechts gedeeltelijk zijn geopend, smaken nootachtig. Een geopende bloem smaakt wat bitter. Er zitten dan ook veel bitterstoffen in de plant die de spijsvertering ondersteunen. Van de bloemknoppen kun je een soort kappertjes maken als je ze in het zuur inlegt. De bloemen sluiten zich zodra je ze plukt, maar als je ze daarna in een hete soep gebruikt, gaan ze weer open door de warmte. De inhoudsstoffen van het madeliefje worden ook gebruikt om problemen met de huid te behandelen, zoals huidontstekingen met jeuk en eczeem.

De meidoorn is een grote heester met scherpe takdoornen, die de struik bijna ondoordringbaar maken. De struik werd vroeger veel als haag toegepast om vee binnen de weilanden te houden. Daarnaast had de struik ook een beschermende functie: ze gaf nestgelegenheid voor veel vogels (die dan weer ongewenste insecten opaten) en een beschutting tegen harde wind voor het vee. Tot in de Middeleeuwen werd er bij veel boerderijen een meidoorntak boven de deur gehangen ter bescherming van het huis. Langzamerhand wordt deze struik in het landschap weer meer toegepast. De meidoorn (de jonge topjes met bloemknopjes) wordt toegepast als kruid voor hart en bloedvaten.

Meikruid of lievevrouwebedstro hoort traditioneel thuis in de klassieke meidrank: meibowl. Je oogst de plant net voor de bloei en laat hem eerst drogen. Het kenmerkende aroma van vers hooi is te danken aan de cumarine die vrijkomt bij het drogen van de plant. Vanwege de aangename geur kun je het gedroogde kruid goed gebruiken als een natuurlijke luchtverfrisser tussen kleding of handdoeken in de kast. Het verdrijft ook de motten. Het kruid kan gebruikt worden als basis voor thee, pudding, jam en ijs. Laat daarvoor een bosje kruid een paar uur trekken in de vloeistof die je wilt gebruiken. Een kopje thee van lievevrouwebedstro werkt goed bij slapeloosheid en nervositeit. Drink geen hele theepot achter elkaar leeg, want dat kan misselijkheid en hoofdpijn veroorzaken.
Lievevrouwebedstro kun je ook gebruiken als ‘weervoorspeller’: wanneer er regen op komst is, wordt de geur sterker, vooral bij geurzakjes in de kast valt dat op.

IJsheiligen

Sprekend over het weer heeft mei nog iets te bieden: de ijsheiligen. Volgens het KNMI een van de oudste en meest bekende begrippen in de volksweerkunde. Er wordt altijd gezegd dat je moet wachten met het buiten zetten van vorstgevoelige planten tot na de ijsheiligen. Uit eigen ondervinding kan ik helaas zeggen dat ook na de ijsheiligen nog nachtvorst kan voorkomen en dat er dan nog behoorlijke schade aan bloesem en planten kan ontstaan.
De ijsheiligen vallen de periode van 11 t/m 14 (of 15) mei, met de naamdagen van 4 (of 5) heiligen.
Achtereenvolgens zijn dat: Sint Mamertus, Sint Pancratius, Sint Servatius, Sint Bonifacius (en Sint Sophie). In sommige landen kent men 4 ijsheiligen, in andere landen 5 (of soms 3).

Meiregen

De komende dagen kun je lekker van de zon genieten, maar de natuur snakt wel naar de meiregen (ik ook, want er is nog geen drup gevallen in onze volkstuin). ‘Meiregen op het zand, is goud op de plant’ en ‘meiregen – meizegen’.

Foto: ‘Madeliefje’ door 1banaan