Valt over smaak te twisten?

Wat jij overheerlijk vindt, vind ik misschien ‘niet te pruimen’ en andersom. Smaak is heel persoonlijk en smaken verschillen evenveel als soorten thee. Maar waar zit dat in en is het echt zo dat we individueel een voorkeur hebben? Is onze smaak veranderd door de jaren heen, kun je je smaak beïnvloeden of een smaak leren waarderen? En wat heeft smaak met leerprestaties te maken?  

Er zijn vijf basissmaken: zoet, zuur, zout, bitter en umami.

Baby’s hebben allemaal een afkeer van bitter en een voorkeur voor zoet. Dat komt doordat bittere smaken vroeger geassocieerd werden met giftig en dus niet eetbaar. Die afkeer zit nog steeds in ons systeem, hoewel het lang niet altijd klopt. Het komt deels ook omdat ze aan de zoete smaak van moedermelk gewend zijn.

Als peuter moeten kinderen smaken leren kennen en dat is soms echt wennen. Het vraagt gemiddeld tien keer proeven, voordat peuters een smaak leren kennen en waarderen, dus het is zaak om vol te houden.

Kinderen houden van extremere smaken dan volwassenen. Het moet voor kinderen dus zoeter en zouter. Van Langeveld geeft daar in haar promotieonderzoek naar dieet- en smaakpatronen in Nederland uit 2018 een verklaring voor. Gezonde voeding bevat minder suiker, zout en vet en is daardoor minder sterk van smaak. Je zult dus smaak moeten toevoegen, bijvoorbeeld met kruiden en specerijen.

In het voortgezet en hoger onderwijs halen studenten vaak hun lunch in de kantine, en dat zijn vaak snacks met veel vet, zout en suiker. Als je vraagt waarom ze dat eten, halen ze vaak hun schouders op: ‘je moet toch wat eten?’ en ‘we eten dit allemaal’. Het eten van groente en fruit wordt snel weggewimpeld als: veeeeel te gezond en niet lekker genoeg.

Voel je je niet goed door pijn, tegenslag, verdriet of verlies, dan is de kans groot dat je grijpt naar troosteten. Ook dat pakt van klein tot groot hetzelfde uit: het is vet en zoet of vet en zout. Troosteten is ook het snoepje dat kinderen krijgen als ze gevallen zijn, pijn hebben of als letterlijk ‘zoethoudertje’.

Hoezo individuele keuze? Wat nou, smaak is persoonlijk? of is het cultureel bepaald?

De smaken zijn door de jaren heen niet echt veranderd, maar de eetgewoontes wel. Dat blijkt ook uit de tentoonstelling ‘Gruwelijk Lekker’ in het Openluchtmuseum in Arnhem (dit hele jaar nog te bezoeken). Waar het tot het begin van jaartelling bijvoorbeeld nog normaal werd gevonden om hond te eten, gruwen we daar nu van.

Het suikergebruik is vanaf 1800 enorm toegenomen, omdat het toen in grote hoeveelheden beschikbaar kwam. Sindsdien krijgen we dagelijks veel te veel suiker binnen en zijn we gewend (bijna verslaafd) aan die zoete smaak.

Er is een enorme toename aan snacks en junkfood. Het is voeding, of beter gezegd: vulling, die vaak erg veel suiker, zout en vet bevat en op bijna iedere straathoek en in iedere schoolkantine te koop is. Je ziet bijna overal hetzelfde vette, zoete en zoute assortiment. en om je heen zie je veel mensen snacken en: zien eten, doet eten. Ook de geur brengt je soms enorm in verleiding. Je moet stevig in je schoenen staan, om dan door te lopen zonder zelf ook te gaan eten.

Vooral in het voortgezet en hoger onderwijs zie je dat de individuele leerling of student zich aan de groep aanpast. Het wordt het lastiger om je (eet)gedrag te veranderen als er naast gewenningsverschijnselen of ontwenningsverschijnselen ook groepsdruk bij komt.

Smaak is een belangrijk aspect van voeding: voeding moet in de eerste plaats lekker zijn. Op haar beurt speelt voeding een belangrijke rol bij het leren en is het van belang om je voedingspatroon zodanig aan te passen dat je hersenen er profijt van hebben. Maar als je bepaalde smaken niet lekker vindt, is het lastig om te veranderen. Hoe krijg je dat dan toch voor elkaar? Houd steeds in gedachten waarom je je voeding wilt aanpassen. Werk met kleine veranderingen en zet pas weer een volgende kleine stap als iets ‘normaal’ (en dus lekker) wordt (eigenlijk dus net als bij peuters die nieuwe smaken moeten leren kennen).

Als jij beter wilt kunnen leren en presteren, is dat een mooie reden om je voedingspatroon (in kleine stapjes, eventueel onder begeleiding) aan te passen.

Meer lezen? Kijk naar de blogartikelen in de categorie ‘voeding en leren’.

foto: ’tea’ door congerdesign via Pixabay