Bestrijd de zitziekte

de scholen zijn weer begonnen

Na de vakantie zitten je leerlingen of studenten ineens weer een behoorlijk deel van de dag op een stoel. Doel: leren.
Natuurlijk leer je ook in de vakantie. Dat is maar goed ook, want het formele leren neemt slechts een beperkt deel van hun tijd in beslag. Een jaar telt 8760 uren, waarvan er globaal gesteld 1000 besteed worden aan formeel onderwijs. Ze slapen 2920 tot 3650 uren (8 tot 10 uur per nacht, afhankelijk van de leeftijd en de slaapbehoefte). Er blijven dan nog 4840 tot 4110 uren over. Leerlingen en studenten zijn op jaarbasis dus ruim vier keer zoveel buiten school als binnen school bezig.

Informeel leren

In vakanties en dagelijkse vrije tijd zijn er mogelijkheden genoeg om ervaringen op te doen en te leren!
Informeel leren gebeurt op basis van interesse. Het vindt plaats in authentieke situaties en is zelfgestuurd. Er wordt gespeeld, gegeten, gewerkt (of een ander geholpen met werk en dus kunst afgekeken), gekletst, gelummeld, film gekeken, gelezen, gesport en gemusiceerd, alleen of met anderen, binnen of buiten. Dat is leren via modeling, samenwerkend leren, trial and error-leren, ervaringsleren. Daarbij worden alle intelligenties aangesproken, komen alle leerstijlen aan bod en werken alle zintuigen mee.

De zitziekte

School lijkt steeds meer op thuis, of thuis op school. De grenzen vervagen met opgenomen colleges via het netwerk van school, online opgave van huiswerk en beoordelingen, communicatie via portals of mail en apps om thuis extra te oefenen met de schoolmaterialen. Met de mogelijkheden die de technologie biedt, hoef je ook niet meer op pad om iets bijzonders te zien, maar kun je het binnenhalen op je scherm. Zowel thuis als op school ontstaat steeds meer zittend schermwerk.
Ivan Wolffers twitterde: “Wat je ook doet, ga niet te veel zitten. Ook al beweeg je niet, staan lijkt nog beter. De zitziekte grijpt om ons heen”. Dat heeft grote gevolgen, ook voor het leren. Te veel zitten is slecht voor concentratie, geheugen en gedrag.

Een nieuwe start

Een nieuw begin betekent vaak veranderingen en vernieuwingen. Het onderwijs wordt iedere keer op de kop gezet, passend gemaakt en ‘geflipt’. Het moet anders, leuker. Maar leuker is niet altijd beter. Iedere verandering moet extra hulp bij het leren bieden. Je vindt adviezen voorherinrichting en make-overs. Je kunt veranderingen toepassen die denken en creativiteit bevorderen. Ik schreef al eerder hoe je via de inrichting van de schoolgebouwen de prestaties kunt verbeteren.

Middelen uitbuiten

Naar mijn idee wordt de inrichting nog te weinig uitgebuit ten gunste van het leren.
Statafels kunnen het aantal zituren verminderen. Daar is al ervaring mee opgedaan.
Als je onvoldoende de natuur in kunt, kun je de natuur het onderwijs binnen brengen. Zet planten in het lokaal. Daarmee haal je rustgevende luchtzuiveraars binnen. Hang grote posters van een bos of van groene planten op. Agnes van den Berg doet al jaren onderzoek naar de invloed van de natuur. Zij stelt: “Een klein beetje groen blijkt al verrassend veel invloed te hebben. Natuur werkt als een ‘vluchtheuvel’ voor de geest”.
Haal de felle kleuren weg uit de school. In het PO wordt er veel gewerkt met de primaire kleuren rood geel en blauw. De kleur rood maakt onrustig en kan ongewenst agressief gedrag bevorderen. Wil je het leren een handje helpen, gebruik dan zacht-groen, geel, oranje en violet. Die kleuren bevorderen rust, verhogen concentratie, maken vrolijk en bevorderen creativiteit.
Een schooltuin heeft veel positieve aspecten en zou op iedere school aanwezig moeten zijn. Ook op iedere pabo, want toekomstige leerkrachten moeten er vertrouwd mee raken. Nu is het nog te vaak hobby (en dus ook de volledige belasting) van een enkele leerkracht, eventueel met hulp van een paar enthousiaste ouders. Een schooltuin geeft je leerlingen beweging en leert ze omgaan met natuur en de daaraan verbonden onzekerheden en afhankelijkheden. Het leert je leerlingen hoe groenten en vruchten groeien en hoe ze smaken. Een mooi onderdeel van de zeer gewenste voedingseducatie!
Ruim dagelijks tijd in om even ‘niets’ te doen, informeel te kletsen en te bewegen. Creativiteit komt vaak voort uit lummelen, spelen of wandelen.