IJsheiligen voorbij: werk in de schooltuin

ijsheiligen

Half mei: de ijsheiligen (11 t/m 14 mei) zijn voorbij! Die dagen worden in verband gebracht met het gevaar voor bevriezing van vorstgevoelige bloeiende planten en bomen. Tot half mei is dat gevaar erg groot en een nachtvorst kan veel schade aanrichten. Vandaar dat een groot deel van het werk in de schooltuin pas na half mei op gang komt.

De ijsheiligen is één van de oudste en bekendste begrippen uit de volksweerkunde; er werd al rond het jaar 1000 over gesproken. We hebben het dan over de heiligen Mamertus, Pankratius, Servatius en Bonifacius. Hun naamdagen vallen op 11, 12, 13 en 14 mei. In sommige landen kent men een vijfde ijsheilige, in andere landen worden er slechts drie erkend (het heilige getal).

Laat je leerlingen eens de achtergronden bij de ijsheiligen en bij nachtvorst uitzoeken, Je hebt aanknopingspunten voor een les over klimaat en weer, biologie en natuur en schooltuinieren. Het begrip krijgt dan ook echt betekenis. Zet ze bijvoorbeeld aan het werk met de volgende vragen:

  • Wat is er bekend over de ijsheiligen?
  • Wie wordt wel als vijfde ijsheilige genoemd?
  • Is er de afgelopen jaren na half mei nachtvorst geweest?
  • Waarom sproeien de fruittelers hun fruitbomen bij kans op nachtvorst?
  • Op welk tijdstip van de nacht is de temperatuur het laagst?
  • In hoeverre kunnen planten herstellen van een enkele nacht nachtvorst?
  • Wat betekent ‘vorst aan de grond’?
  • In hoeverre kun je planten die al buiten staan beschermen tegen nachtvorst?
  • Noem vijf vorstgevoelige planten en vijf winterharde planten?
  • Welk deel van plant of boom is vorstgevoelig?
  • Is er een verklaring voor dat er in begin mei veel kans is op nachtvorst?
  • In hoeverre heeft de wind invloed op de temperatuur?
  • Welke spreekwoorden over het weer/de natuur in mei zijn er en welke ‘wijsheid’ kun je daaruit halen?
  • Kun je beter tot juni wachten voor je gaat zaaien? Waarom wel of niet?

In onze eigen moestuin hebben we nog nachtvorst gehad op 24 en 25 mei 2013, 18 mei 2005 en 22 en 24 mei 2004. Berichten elders uit Nederland geven aan dat er in 2008 en in 2013 zelfs eind juni nog nachtvorst is geconstateerd. Leer je leerlingen dus niet blindelings te vertrouwen op een datum en let op voordat je de bloemetjes buiten zet!