Schoolkruidentuin met/door kinderen

Kun je met kinderen een kruidentuin starten? Wat kun je de kinderen dan laten doen? Zijn kruiden wel iets voor kinderen?

Mijn antwoorden achtereenvolgens: ja, alles, natuurlijk!

Veel kinderen vinden het leuk om met hun handen in de grond te zitten, om te zaaien en zeker om te oogsten. Maar er zijn ook kinderen die het werk op zich minder leuk vinden maar wel geïnteresseerd zijn in hoe het werkt. Dan kan het helpen wanneer je het ‘tuinwerk’ presenteert als onderzoek. En dat komt prima uit, want voor je daadwerkelijk een plant of zaadje de grond in krijgt, zijn er een aantal vragen die beantwoord moeten worden of zaken die uitgezocht moeten worden. Dat vormt de basis voor iedere succesvolle tuin. Het is belangrijk om de kinderen mee te nemen in die basis, zodat ze ook leren waarom je bepaalde kruiden beter niet kunt planten of juist wel en wat kruiden nodig hebben om goed te kunnen groeien.

De basisvragen

  • Hoe groot wil/kun je de kruidentuin maken?
  • Hoeveel tijd heb je ervoor? Wees reëel!
  • Welke grondsoort heb je? Daar zijn simpele proefjes voor, die de kinderen zelf kunnen uitvoeren.
  • Wat is de zuurgraad van de grond? Met de rode koolproef is dat globaal te bekijken.
  • Welk deel van de tuin krijgt zon (welk deel van de dag) en welk deel ligt in de schaduw?
  • Uit welke richting komt de wind meestal en hoeveel regen valt er gemiddeld?

En een heel belangrijke vraag: wat zijn eigenlijk kruiden? De antwoorden op die vraag variëren enorm!

  • Wil je zelf zaaien of plantjes kopen? Zaaien vinden kinderen meestal een van de leukste dingen van tuinieren, en het bekijken van alle verschillende zaden.
  • Wil je eenjarige of overblijvende kruiden of een combinatie? Het kan allemaal, als er maar iets bij zit wat heel snel groeit, om het geduld niet al te lang op de proef te moeten stellen.
  • Heb je plaats voor heesters en een boom? Natuurlijk kies je dan fruitstruiken en eventueel een mini-fruitboom.
  • Kies je voor een formele structuur of juist voor een informele tuin? Formeel geeft houvast en legt de indeling voor een deel vast; informeel geeft meer vrijheid.

Er kan van alles, en overal zijn voor- en nadelen van te benoemen, maar het is handig om eerst na te denken en keuzes te maken en niet in de wilde weg te gaan beginnen.

Wat voor kruidentuin wil je?

Na die basisvragen, kun je het meer toespitsen op het gebruik van de kruiden. Dan zijn er weer een aantal mogelijkheden. Wil je

  • een keukenkruidentuin
  • een EHBO-tuin met kruiden voor zalfjes, crèmes en tincturen
  • een theetuin
  • een tuin met eetbare bloemen
  • een tuin met kruiden voor insecten en vlinders
  • een geurentuin
  • een tuin die mooi en afwisselend is om te zien, liefst het hele jaar

Boeken

Voor volwassenen zijn er meters boeken geschreven over het aanleggen en verzorgen van een kruidentuin. Dus zij kunnen altijd van alles nazoeken. Voor kinderen is het aanbod veel minder.

De kinderkruidenboeken van de Belgische herboriste Martine van Huffel geven een goede aanzet. Zij heeft er inmiddels drie geschreven, iedere keer toegespitst op een van haar kleinkinderen: Leni’s kruidenboek, Raphaëls kruidentocht en Lias’ kruidenvaart. In die lees- en doe-boeken gaat het om respectievelijk een geurende limonadetuin, een stoere pizzatuin en een kleurrijke regenboogtuin. De aanleg ervan wordt beschreven, de kruiden die daar een plaats in kunnen krijgen en het onderhoud dat die tuin nodig heeft. De kleinkinderen hebben ieder hun tuin daadwerkelijk aangelegd en zo is gecontroleerd of de beschrijving geschikt was voor kinderen. Ja dus! Daarnaast zijn er met die kruiden allerlei bereidingen gemaakt, waarvan de recepten zijn uitgeprobeerd door de kleinkinderen. Succes verzekerd!

Ook Het geheim van de tuin is een geweldig mooi boek met veel goede informatie. Het bestaat uit meerdere delen: eerst een spannend verhaal over een kookwedstrijd. Dan een aantal erg lekkere recepten die de kinderen voor het grootste deel zelfstandig kunnen klaarmaken, met in elk recept een combinatie van groente, kruiden en fruit. Als laatste een deel met praktische informatie over zaaien en oogsten van groente, kruiden, fruit en eetbare bloemen.

Wil je meer weten over deze boeken, kijk dan op Kinderboeken over natuur, voeding en kruiden

Koppelen aan schoolvakken

Een aantal andere vragen waarmee je de kruidentuin breder kunt inzetten in de lessen:

  • In welke grondsoort groeit een plant het beste?
  • Hoe lang duurt het voor je je gezaaide tuinkers, wortels, radijsjes, … kunt eten?
  • Hoeveel ruimte heeft een krop sla nodig? En een courgette? Dus hoeveel kan ik planten op een vierkante meter grond?
  • Hoeveel groeit een zonnebloem per dag of per week? Heeft dat te maken met temperatuur, vocht, licht, ……
  • Wat zijn kruiden en wat zijn specerijen?
  • Wat zijn tweejarige planten en hoe ga je daarmee om?
  • Zijn kruiden gezond?
  • Welke kruiden/specerijen groeien niet in ons klimaat? Waar groeien die dan wel? Waar is dat op de wereldkaart?
  • Waarom is saffraan zo duur als je het in de winkel gaat kopen?
  • Kun je de kruidentuin een hortus noemen? Waarom wel of niet?
  • Waarom hebben de kruiden ook allemaal Latijnse namen? Hoe komen ze daaraan? Zoek die namen op voor de kruiden in de kruidentuin.
  • Waarvan maken we duurzame naamkaartjes bij de kruiden die tegen regen kunnen?
  • Hoe kunnen we zo duurzaam mogelijk tuinieren?
  • Op welke manier(en) kunnen je planten water krijgen als je een weekje op vakantie gaat?
  • Kun je regenwater opvangen om te gebruiken bij de planten? Zo ja, hoe dan?
  • Wat zijn de natuurlijke vijanden van luizen? En hoe krijgen we die in onze tuin?
  • Lieveheersbeestjes zijn je helpers in de tuin. Maar waar leven lieveheersbeestjes in de winter? Kunnen wij ze daarbij helpen?
  • En, een belangrijke vraag, hoe komt de kruidentuin de zomervakantie door?

Laat de kinderen zeker ook zelf vragen bedenken en nadenken over de manier waarop ze een antwoord denken te kunnen vinden. Laat ze daarna het onderzoek ook zelf uitvoeren. Natuurlijk moet er een naam komen voor de schoolkruidentuin, die de kinderen zelf kunnen bepalen en doe eens een geur- en smaaktest met de kruiden. Laat de kinderen daarbij goed beschrijven wat ze ruiken of proeven.

Kinderen eten meestal goed hun bord leeg als er kruiden gebruikt zijn die ze zelf gezaaid, verzorgd en geoogst hebben. Dat is mooi meegenomen. Maar het belangrijkste is dat de kinderen nieuwsgierig blijven en zich blijven verwonderen!

Dit artikel is deels eerder verschenen in Seizoenen, het tweemaandelijkse magazine van Velt (Vereniging voor ecologisch leven, koken en tuinieren) als ‘Mijn tip als moestuincoach’.